Διεθνής πολιτική Τραμπ
Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Μαρτίου 2025
«Μόνο η Αμερική», χάος παντού
Η άνοδος του επιτελείου Τραμπ έχει επιφέρει μια τομή στη διεθνή πολιτική του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Με τεράστιες επιπτώσεις, καθώς πρόκειται για τον ηγετικό ιμπεριαλισμό και μέχρι πρότινος επικεφαλής του «ελεύθερου κόσμου», δηλαδή των Δυτικών ιμπεριαλιστών ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ.
Η αμερικανική ιμπεριαλιστική μπουρζουαζία και η πλειοψηφία των κρατικών αξιωματούχων έχει συσπειρωθεί πίσω και γύρω από το επιτελείο Τραμπ. Η βασική αιτία είναι ότι πρέπει να σκληρύνει για τα καλά την επίθεση στην εργατική τάξη, ώστε να διαχειριστεί τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα, αλλά και ότι έχει συνειδητοποιήσει τα εξής:
α) Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν καταλήγει με ήττα ή οικονομική εξόντωση της Ρωσίας, αλλά αντίθετα των Δυτικών ιμπεριαλιστών.
β) Ο ανταγωνισμός με την Κίνα κινδυνεύει σύντομα να κριθεί οριστικά σε βάρος των ΗΠΑ, ακόμα και όπου νόμιζαν ότι είχαν ξεκάθαρο προβάδισμα (στρατιωτικά, τεχνολογικά κ.λπ.).
γ) Δεν υπάρχει πλέον η εμφάνιση μόνο των BRICS, δηλαδή μια σχετικά «εντοπισμένη» ή «χαλαρή» σύγκλιση χωρών, αλλά μια ρευστοποίηση και ανατροπή σχεδόν ολόκληρης της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας. Δηλαδή μιας δομής που έχει επιβληθεί με μικρές αλλαγές εδώ και 150 χρόνια και στην κορυφή της οποίας βρίσκεται ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός. Μια σειρά χωρών (π.χ. Αίγυπτος) εντάσσονται πλέον επιταχυνόμενα στις διευρυμένες BRICS, ειδικά μια σειρά από πολύ σημαντικές χώρες ή περιφερειακές δυνάμεις (Σαουδική Αραβία, Ινδονησία, αίτημα Τουρκίας κ.λπ.). Αυτές οι ανατροπές δεν μένουν σε διακηρύξεις προθέσεων, αλλά έχει αρχίσει μια πορεία ανταγωνιστικών πολιτικών προς τις ΗΠΑ, π.χ. η «αποδολαριοποίηση» (μείωση της χρήσης του δολαρίου, βασικού μοχλού παλιότερα της ηγεμονίας των ΗΠΑ).
Έτσι, κεντρικός στρατηγικός στόχος του επιτελείου Τραμπ παραμένει η αντιμετώπιση του κύριου αντιπάλου, του κινέζικου ιμπεριαλισμού. Είτε με κάθε είδους οικονομικό περιορισμό (τεχνολογία, ενέργεια, πρώτες ύλες, εμπορικοί δρόμοι κ.ά.) είτε με έναν γεωστρατηγικό περιορισμό, δημιουργώντας ζώνες «ανάσχεσης και περικύκλωσης» της Κίνας με χώρες-συμμάχους των ΗΠΑ. Η υλοποίηση αυτών των δύσκολων (έως εξαιρετικά δύσκολων) στόχων είναι επείγουσα, συνεπώς απαιτούνται άμεσες προσαρμογές:
- Γρήγορος απεγκλωβισμός από τον χαμένο πόλεμο στην Ουκρανία και προσπάθεια άλλου χειρισμού του ρωσικού ιμπεριαλισμού.
- Αντεπίθεση στους BRICS. Αυτό προϋποθέτει μια βίαιη ανατροπή κυβερνήσεων ή των διεθνών πολιτικών και συμμαχιών τους, για την επανευθυγράμμιση με τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό.
- Περιχαράκωση και στεγανοποίηση της αμερικανικής ηπείρου, ως πρώτου «ζωτικού χώρου» του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, και γενικότερα του δυτικού «στρατοπέδου».
Δεν έχουμε εδώ το επιχειρηματικό πνεύμα του Τραμπ να κλείνει deals (συμφωνίες) στις διεθνείς σχέσεις. Αυτές οι ανοησίες από αποσβολωμένους «αναλυτές» των ΜΜΕ –κυρίως όσους πιπίλαγαν τις καραμέλες των Δημοκρατικών για «αμερικάνικη ηγεσία του ελεύθερου κόσμου» και υποστήριζαν αναφανδόν τους πολέμους των ΗΠΑ σε Ουκρανία κ.ά.– είναι για τα σκουπίδια.
Οι επιλογές Τραμπ υπηρετούν τους παραπάνω στόχους και μάλιστα επιδιώκουν άμεσα αποτελέσματα. Γι’ αυτό εμφανίζεται αποφασιστικός, ταύρος εν υαλοπωλείο, που δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα. Κατ’ επέκταση, όλες οι διεθνείς ρυθμίσεις, συμφωνίες και ισορροπίες, ό,τι ονομαζόταν Διεθνές Δίκαιο (κανόνες με βάση την ιμπεριαλιστική ιεραρχία), θεσμοί όπως ο ΟΗΕ αλλά και το ΝΑΤΟ κ.ά., θα πρέπει να ανατραπούν ή να αναδιαταχθούν με βάση τα άμεσα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Η πολιτική Τραμπ σημαίνει μια διμερή διαπραγμάτευση των ΗΠΑ με κάθε μια άλλη χώρα χωριστά, υπό τον λίγο-πολύ συντριπτικό συσχετισμό υπέρ των πρώτων, πράγμα που τούς επιτρέπει και την ανοιχτή επίκληση διάφορων «γιάνκηκων» και «γκαγκστερικών» μεθόδων: απειλές στρατιωτικής επέμβασης, προσάρτησης εδαφών, ανατροπής κυβερνήσεων κ.λπ. Με άλλα λόγια, ο Τραμπ απειλεί να σκορπίσει το απόλυτο χάος ή να επιφέρει τη μέγιστη καταστροφή σε όποια χώρα δεν συμμορφώνεται. Με δεδομένη την ισχύ του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού (όσο και αν έχει φθαρεί), αυτός είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος.
Με βάση τα παραπάνω μπορούν να γίνουν κατανοητές οι πρώτες κινήσεις του επιτελείου Τραμπ:
α) Οι απειλές και τα χτυπήματα στον Καναδά και το Μεξικό (αλλαγή της ονομασίας του Κόλπου του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής, απειλές δασμών κ.ά.). Όσο για την απειλή μετατροπής του Καναδά σε 51η πολιτεία των ΗΠΑ, είναι λιγότερο εξωπραγματική απ’ όσο φαίνεται σε πρώτη ματιά: πιθανότατα δεν θα υπάρξει τέτοια προσάρτηση, αλλά αυτή η χώρα θα λειτουργεί ως μια ακόμα πολιτεία των ΗΠΑ.
β) Η απαίτηση δραστικών αλλαγών υπέρ των ΗΠΑ στην Κεντρική και Λατινική Αμερική. Στον Παναμά, εκβιάζοντας με τη σαφή απειλή στρατιωτικής επέμβασης, ο Τραμπ απέσπασε την απομάκρυνσή του από το κινέζικο σχέδιο «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» (με αυτό ο κινέζικος ιμπεριαλισμός χαράζει ξανά όλους τους παγκόσμιους εμπορικούς και οικονομικούς δρόμους), καθώς και την εκκίνηση της αμφισβήτησης των συμφωνιών με δυο κινέζικες εταιρίες στα λιμάνια της Διώρυγας.
γ) Η επιτάχυνση και σκλήρυνση της παρουσίας του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην Αρκτική. Η Αρκτική αποτελεί ένα από τα νεότερα αλλά και μεγαλύτερα πεδία ανταγωνισμού με τη Ρωσία και από κοντά της την Κίνα. Αφενός επειδή ο διάπλους της Αρκτικής έχει διευκολυνθεί πολύ (και λόγω της κλιματικής αλλαγής), αποτελώντας πλέον έναν πιο γρήγορο εμπορικό δρόμο. Αφετέρου επειδή αφορά τον περιορισμό και περικύκλωση της Ρωσίας, η οποία διαχρονικά έχει εκεί ισχυρή παρουσία, κρίσιμες στρατιωτικές βάσεις (αφορούν και το πυρηνικό οπλοστάσιό της), πληθυσμούς σε πόλεις στα όρια του Αρκτικού Κύκλου (στις οποίες σχεδιάζονται μεγάλα οικονομικά, εξορυκτικά, ενεργειακά κ.λπ. συγκροτήματα με τη συνεργασία και της Κίνας).
Συνεχίζοντας τη διαρκή ενίσχυση της «αρκτικής» πολιτικής του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού τα τελευταία χρόνια, η Γροιλανδία (που αποτελεί ευρωπαϊκό έδαφος, καθώς ανήκει στη Δανία, μέλος της ΕΕ) μπήκε ήδη στο στόχαστρο του Τραμπ. Αφενός για την ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ (βάσεις κ.λπ.) αφετέρου για τον έλεγχο των δρόμων και των ορυκτών πρώτων υλών. Το πιο πιθανό είναι ότι σύντομα η πίεση του Τραμπ θα αποδώσει και εδώ καρπούς.
δ) Στη Μέση Ανατολή, η αιφνιδιαστική όσο και αποτρόπαια πρόταση του Τραμπ για «λύση» του Παλαιστινιακού με τη μετατροπή της Γάζας σε παραλιακό θέρετρο, δεν είναι ξεκάθαρο που αποσκοπεί, καθώς δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Όπως δεν μπόρεσε να επιβάλλει τον διωγμό των Παλαιστινίων το Ισραήλ μετά από ενάμιση χρόνο εφαρμογής του γενοκτονικού σχεδίου του. Το σχέδιο Τραμπ για μια «Ριβιέρα», με την εκτόπιση του πληθυσμού, δεν το δέχονται τα γειτονικά κράτη, τα οποία θα έπρεπε να «φιλοξενήσουν» τους εκδιωγμένους Παλαιστίνιους, ούτε κανένα αραβικό κράτος (ειδικά η Σ. Αραβία) ούτε καμία άλλη χώρα – και πολύ περισσότερο δεν το δέχονται οι εργατικές και λαϊκές μάζες σε όλο τον κόσμο. Το πιο πιθανό είναι αυτή η «πρόταση», μαζί με έναν διαρκή αποκλεισμό-στραγγαλισμό της Γάζας και μια απειλή χάους στη Συρία, να στοχεύει στην απόσπαση ανταλλαγμάτων από τις αραβικές χώρες και την Τουρκία: όσον αφορά στις σχέσεις τους με BRICS και Κίνα, καθώς και για την οικονομική απομόνωση του Ιράν (περισσότερο από πριν) ή ακόμα και για στρατιωτικά χτυπήματα, πράγμα που δεν είναι εύκολο.
Είναι προφανές ότι αυτή η πολιτική έχει δημιουργήσει υπαρξιακό πρόβλημα στους ευρωπαίους ιμπεριαλιστές, όπως φαίνεται και από τις εξελίξεις στην Ουκρανία (βλ. σχετικό άρθρο).
Που βαδίζει ο κόσμος; Σε μια σκοτεινή εποχή. Δεν πρόκειται για συγκροτημένο, έστω και βίαιο, σχέδιο διεξόδου από την τεράστια, δομική κρίση του καπιταλιστικού/ιμπεριαλιστικού συστήματος (κάτι τέτοιο θα προϋπόθετε, τουλάχιστον, μια πολιτική εναλλακτική στο νεοφιλελευθερισμό αλλά και οικοδόμηση ενός δικτύου συμμαχιών). Οι σχεδιασμοί Τραμπ αποτελούν κάτι σαν ύστατη προσπάθεια της αμερικανικής μπουρζουαζίας, ώστε επιτιθέμενη στο εργατικό κίνημα και σε διάφορες χώρες, να μπορέσει να επιβιώσει απέναντι στον κινέζικο ιμπεριαλισμό και τον ρωσικό «γίγαντα»-συνεργάτη του. Οι δυσκολίες όμως φαντάζουν ανυπέρβλητες. Τα «νταηλίκια» του Τραμπ μπορούν να περνάνε σε χώρες εξαρτημένες ή σε παλιούς ιμπεριαλιστές ξεδοντιασμένους και υποτακτικούς, αλλά θα αντιμετωπίσουν πολύ μεγάλη αντίσταση από σειρά «αναδυόμενων» χωρών, περιφερειακών δυνάμεων, υποϊμπεριαλισμών ή ανερχόμενων τέτοιων – που για όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι BRICS αποτελούν και μια εναλλακτική. Αυτό μάλλον προδικάζει ότι ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός θα βαλτώσει σε ένα αδιαπέραστο πλέγμα αντιστάσεων και αντιφάσεων. Πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει νέες κορυφώσεις της κρίσης της ιμπεριαλιστικής ηγεσίας, της αδυναμίας στρατηγικής/διαχείρισης απέναντι στην κρίση του συστήματος κ.λπ. Εναπόκειται όμως στο διεθνές εργατικό κίνημα να εκπληρώσει ένα τεράστιο καθήκον: να αποτρέψει την απειλή του πολέμου και των καταστροφών, που εγκυμονούν αυτές οι νέες αποτυχίες των ΗΠΑ και γενικά των Δυτικών ιμπεριαλιστών.
