H οικονομική πολιτική του Τραμπ

Αναδημοσίευση από την Εργατική Πάλη Μαρτίου 2025

Το επιτελείο του Τραμπ έχει συνειδητοποιήσει ότι η παρακμή των ΗΠΑ έχει αρχίσει να επιταχύνεται τόσο απέναντι στην Κίνα όσο και σε μια σειρά άλλων χωρών. Η αντιμετώπιση αυτής της επιταχυνόμενης παρακμής χρειάζεται νέα, πιο δραστικά και πιο άγρια, μέσα για να αντιμετωπιστεί ή καλύτερα να επιβραδυνθεί: α) μια ολοκληρωτική επίθεση απέναντι στο σύνολο της αμερικάνικης εργατικής τάξης, β) μια πιο άγρια εκμετάλλευση των καθυστερημένων καπιταλιστικών χωρών, γ) ένα χτύπημα των υπόλοιπων Δυτικών ιμπεριαλισμών (κυρίως ΕΕ και Ιαπωνία) και μια αφαίμαξη του πλούτου τους και των εταιριών τους, δ) μια διάλυση του μπλοκ των BRICS που συνεχώς διευρύνεται, ε) μια υποβάθμιση του κινέζικου ιμπεριαλισμού, του βασικού αντιπάλου των ΗΠΑ, ζ) την προστασία της αμερικάνικης βιομηχανίας και την όποια διεύρυνση της παραγωγικής της βάσης και κυρίως την εξασφάλιση της πρωτοκαθεδρίας της στους νέους κρίσιμους τομείς (τεχνητή νοημοσύνη, επεξεργαστές, κ.α.).

Η οικονομική πολιτική του Τραμπ δεν είναι μια «στρατηγική» επαναβιομηχανοποίησης των ΗΠΑ, παρ’ όλες τις πομφόλυγες. Ο λόγος είναι απλός. Είναι η ίδια η νεοφιλελεύθερη πολιτική μέσα στις ΗΠΑ που απαγορεύει την επαναβιομηχανοποίησή τους (χωρίς βέβαια να υποτιμούμε το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας που έχουν μέσα σε μια σχεδόν μόνιμη παγκόσμια υπερβάλλουσα παραγωγική δυναμικότητα). Η   επαναβιομηχανοποίηση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί όσο κυριαρχεί η χρηματιστικοποίηση και για όσο αυτή αποδίδει όχι μόνο με τη λεηλασία στο εσωτερικό των ΗΠΑ αλλά κυρίως με τη λεηλασία όλου του πλανήτη. Κι ακόμη πιο σημαντικό, η επαναβιομηχανοποίηση θα σήμαινε ότι αρχίζει ένας χείμαρρος επενδύσεων στις υποδομές (οι οποίες, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος τους, καταφανώς βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο ή εδώ ή εκεί αρχίζουν και εμφανίζουν στοιχεία κατάρρευσης) και βέβαια μια διαφορετική διαχείριση της εργατικής τάξης (κανονική απασχόληση, διεύρυνση της παιδείας και υγείας, αύξηση απασχόλησης και μισθών, κ.α.) δηλαδή αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος.

Η αναμόρφωση του αμερικάνικου προϋπολογισμού για το 2025 αποτυπώνει τις προτεραιότητες του Τραμπ. Καταρχάς πρόκειται να διατηρηθούν όλες οι φοροαπαλλαγές προς το μεγάλο κεφάλαιο που είχε προσθέσει ο Τραμπ στην πρώτη του θητεία (και είχε διατηρήσει αυτούσιες και ο Μπάιντεν). Αυτές είναι 4,5 τρισ. στην επόμενη δεκαετία και σίγουρα θα είναι πολύ υψηλότερες μια που ο Τραμπ σχεδιάζει μια νέα μείωση (μάλλον στο ήμισυ) των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις. Δεύτερον, θα υπάρξει μείωση των κοινωνικών δαπανών κατά 1,5 τρισ. για την επόμενη δεκαετία. Το ποσό ίσως φαίνεται μικρό, μια που ο ομοσπονδιακός προϋπολογισμός των ΗΠΑ κατά το ήμισυ αφιερώνεται στην κοινωνική ασφάλιση και στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αλλά είναι κρίσιμο για την επιβίωση αυτών των συστημάτων που έχουν ακρωτηριαστεί/αποδυναμωθεί μετά από δεκαετίες νεοφιλελεύθερων επιθέσεων. Τρίτον, σχεδιάζονται απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, με διάφορα προσχήματα, και σμίκρυνση του ομοσπονδιακού κράτους (κατάργηση του υπουργείου Παιδείας και μιας σειράς άλλων κοινωνικών υπηρεσιών και ελεγκτικών μηχανισμών προς όφελος των εργαζομένων). Αυτό σημαίνει μεταφορά του βάρους διαφόρων κοινωνικών υπηρεσιών στο επίπεδο των Πολιτειών, ή ακόμη πιο κάτω, των Κομητειών και των Δήμων, δηλαδή στην πράξη υποβάθμισή ή κλείσιμό τους μια που διάφορες πολιτείες ή Δήμοι είναι ήδη χρεοκοπημένοι και απλώς επιβιώνουν με τις ομοσπονδιακές ενισχύσεις. Τέταρτον, αύξηση των δαπανών τόσο στις στρατιωτικές δαπάνες όσο και στην «αστυνόμευση». Πέμπτον, διατήρηση των διαφόρων ενισχύσεων προς τις επιχειρήσεις που είχε ξεκινήσει ο Μπάιντεν (ίσως με ανακατανομή ενισχύσεων προς άλλες βιομηχανίες αντί αυτών που σχετίζονται με την «πράσινη ανάπτυξη»).

Σε αυτήν την πολιτική θα προστεθεί και μια σφοδρή επίθεση σε όλες τις εναπομένουσες ρυθμίσεις μέσα στο εσωτερικό των ΗΠΑ, δηλαδή όλα τα δημοκρατικά και πολιτικά δικαιώματα, όλα τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, οι μισθοί, η ασφάλιση, η υγεία,  κ.α. Κοντολογίς, το επιτελείο του Τραμπ κηρύσσει τον πόλεμο τόσο στην αμερικάνικη εργατική τάξη.

Η πολιτική δασμών του Τραμπ μαζί με μια προσωρινή απαγόρευση εισόδου στις κεφαλαιαγορές ή σε δάνεια ή στο δολάριο ή στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, κ.ο.κ., είναι στην πράξη ένας σκληρός οικονομικός εκβιασμός  ενάντια σε όλους και ιδιαίτερα ενάντια στους μεγάλους συμμάχους των ΗΠΑ. Σημαίνει μία διμερή διαπραγμάτευση με κάθε μία χώρα, υπό τον λίγο πολύ συντριπτικό συσχετισμό προς όφελος των ΗΠΑ. Στην περίπτωση του Καναδά ο στόχος βέβαια δεν είναι να γίνει η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ αλλά σίγουρα είναι η πλήρης και γενικότερη υποταγή της κυβέρνησης του Καναδά στο επιτελείο Τραμπ, δηλαδή αν όχι τυπικά, τουλάχιστον ουσιαστικά να λειτουργεί ως η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ. Το ίδιο λίγο πολύ ισχύει και για το Μεξικό. Στην περίπτωση του Παναμά ο εκβιασμός (που συμπληρώνονταν από μία σαφή προειδοποίηση για στρατιωτική επέμβαση) ο Τραμπ απέσπασε την απομάκρυνση του Παναμά από το κινέζικο σχέδιο «Ένας δρόμος, μία ζώνη» καθώς και την νομική εκκίνηση της αμφισβήτησης των συμφωνιών με τις δύο κινέζικες εταιρίες στα λιμάνια της διώρυγας. Η απόκτηση της Γροιλανδίας στοχεύει αφενός στην εκμετάλλευση των ευρωπαίων συμμάχων ιμπεριαλιστών αλλά και στον έλεγχο των δρόμων της Αρκτικής και στις πρώτες ύλες της περιοχής.

Είναι προφανές ότι μια τέτοια οικονομική πολιτική δεν μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη, όπως αυτά που διατείνεται ο Τραμπ. Αλλά βραχυπρόθεσμα μπορεί να προσπορίσει κάποια οικονομικά οφέλη για τις ΗΠΑ (επιβίωση κάποιων αμερικάνικων βιομηχανιών τουλάχιστον στην εγχώρια αγορά, επαναπατρισμός κάποιων αμερικάνικων βιομηχανιών, μετεγκατάσταση στις ΗΠΑ κάποιων ξένων βιομηχανιών, ένας σχετικός περιορισμός του εμπορικού ελλείμματος, κ.ο.κ.). Αλλά είναι σίγουρο ότι αργά ή γρήγορα θα δημιουργήσει μεγαλύτερα προβλήματα. Καταρχάς θα σημάνει αύξηση του πληθωρισμού στο εσωτερικό των ΗΠΑ, σε βάρος των εργατικών στρωμάτων, και ενάντια στις προεκλογικές εξαγγελίες του. Δεύτερον, θα δημιουργήσει αναγκαστικά αντιδράσεις από τις υπόλοιπες χώρες, που θα αναγκαστούν και αυτές να ανταπαντήσουν επιβάλλοντας δασμούς. Τρίτον, και το σημαντικότερον, αυτή η πολιτική του Τραμπ κινδυνεύει να προκαλέσει την απότομη έκρηξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, και σίγουρα με έναν ανεξέλεγκτο τρόπο. Μια πολιτική δασμών, δυσκολιών στην πρόσβαση στο συνάλλαγμα κ.α., σημαίνει περιορισμό της πρόσβασης διαφόρων χωρών στην αμερικάνικη αγορά, περιορισμό στην πρόσβαση σε δάνεια για την αποπληρωμή των χρεών τους, δηλαδή είτε χρεοκοπίες χωρών (ειδικά αυτών που βρίσκονται σε κατάσταση συγκαλυμμένης χρεοκοπίας) είτε κατρακύλα διαφόρων χωρών σε βαθιά κρίση. Και στον βαθμό που οι ΗΠΑ απεκδύονται του ενδιαφέροντός τους να συντηρούν/ισορροπούν την παγκόσμια οικονομία —για να μην πούμε ότι ίσως δούνε στην παγκόσμια οικονομική κρίση μια ευκαιρία για ξεκαθάρισμα λογαριασμών— αυτό θα σημαίνει διαδοχικούς σφοδρούς κύκλους οικονομικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο, που θα προκαλούν διαδοχικές επιθέσεις απέναντι στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα.

Η πολιτική  του Τραμπ δεν είναι μια «στρατηγική» διεξόδου από την δομική κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος ή τουλάχιστον των Δυτικών ιμπεριαλιστών και ειδικά των ΗΠΑ. Δεν βρισκόμαστε κοντά στην έξοδο από το μακρύ κύμα κάμψης — το ακριβώς αντίθετο, μπαίνουμε στην πιο σκοτεινή περίοδο της ανθρωπότητας όπου οι ανταγωνισμοί θα πάρουν εκρηκτική μορφή όπου ο κίνδυνος αφανισμού της αυξάνει κατακόρυφα.